گچ چیست؟
گچ زیردسته سنگهای کربناته رسوبی و کلسیم سولفات آبدار است که هم به صورت طبیعی و هم غیر طبیعی میتوان آن را به دست آورد. برای حصول گچ، سنگ آن را به وسیله دستگاهها و ماشینآلات سنگشکن از پوسته زمین استخراج میکنند. این سنگ گچ استخراج شده بافتی بلوری دارد و از لایههایی ضخیم تشکیل شده است.
برای از بین بردن تبلور سنگ گچ، پس از استخراج آن را در کورههایی با حرارت ۱۸۰ درجه سانتی گراد حرارت میدهند. این کار آب موجود در سنگ را تبخیر میکند و راحتتر میتوان آن را به پودر گچ تبدیل کرد. پس از تبخیر آب، سنگ گچ را با آسیابهای مخصوص به صورت پودر قابل استفاده در مصارف ساختمانی به دست میآورند. ذرات پودر به دست آمده باید کمتر از ۰.۱۵ میلیمتر باشد.
مقایسه گچ سفیدکاری و گچ زیرکار
گچ ساختمانی تولید شده یا به صورت گچ سفید کاری است یا گچ زیرکار (گچ خاک). نحوه تولید هر دو نوع گچ بسیار شبیه به یکدیگر است. تنها تفاوت آنها این است که برای تولید گچ سفیدکاری، از دستگاه و تجهیزات قویتری برای سرند، آسیاب و تفکیک استفاده میکنند.سنگ گچ مورد استفاده برای تولید گچ سفید، دارای خلوص ۹۸ درصد است. گچ سفید کاری نسبت به گچ زیر کار زمان گیرش اولیه و گیرش ثانویه (نهایی) بالاتری دارد و در مشهای ۴۰، ۶۰ و ۱۰۰ تولید میشود.
تاریخچه گچ ساختمانی
گچ از نظر قدمت یکی از قدیمیترین مواد به شمار میرود. قدمت گچ به چیزی حدود ۱۶۰ تا ۲۰۰ میلیون سال پیش برمیگردد؛ زمانی که دایناسورها منقرض شدند و با خشک شدن دریاها، لایههای سنگ گچ بیرون آمدند. در طی قرون گذشته، نحوه استخراج سنگ گچ و استفاده از آن مرتبا تغییر کرده است.
براساس شواهد، چیزی حدود ۵۰۰۰ سال است که انسانها از گچ استفاده میکنند. یکی از آثاری که اولین نمونههای آن را نشان میدهند، اهرام ثلاثه مصر هستند که دیوارههای آنها از گچ پوشیده شده است. در ایران نیز قدمت استفاده از آن به دوره اشکانیان میرسد.
خواص و مزایای گچ
خواص و مزایای گچ را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد:
زودگیر بودن
افزایش حجم
مقاومت در برابر آتش
آکوستیک بودن
قیمت گچ مناسب است
رنگ آن سفید است
رنگپذیر است
خاصیت پلاستیکی دارد
کاربردهای گچ
ساختمانسازی: برای اندودکاری، سفیدکاری، تمیزکاری، پرداخت، گچبری، ساخت ملات گچی، ساخت آجر و افزایش زمان گیرش سیمان.
چینیسازی و سرامیک: برای ساخت قالب چینی و سرامیک.
شیشهسازی: برای تنظیم ویسکوزیته مذاب.
ریختهگری: برای ساخت قالب ریختهگری
کشاورزی: برای تهیه کود شیمیایی، تهویه خاک و تهیه سمهای شیمیایی.
پزشکی: برای ساخت قالب دندان، باند پزشکی، قرص و شکستهبندی.
تولید کاغذ: برای شفافیت کاغذها.
چرمسازی: برای جدا کردن مواد شاخی از پوست
استخراج و آمادهسازی سنگ گچ
سنگ گچ را میتوان با استفاده از روشهای آتشکاری، برش و … از جدا کرد. این سنگهای استخراج شده به وسیله سنگشکنهای چکشی به قطعات کوچکتری در حدود ۴۰ سانتیمتر تبدیل میشوند. و سپس کلوخههای حاصل را به وسیله قیفهای مخصوص به سمت سنگشکنهای فکی میرسند تا در آنجا به قطعات ریزتر میلیمتری تبدیل شوند.گچ
این قطعات میلیمتری بعد از الک شدن، به وسیله نوارهای نقاله به سمت سیلوها هدایت میشوند تا در آنجا انبار شوند. دانههای بزرگتری که از الک رد نشده بودند هم مجددا به سمت آسیاب فکی یا گلولهای هدایت میشوند تا بار دیگر خرد شوند و به اندازه مورد نظر دربیایند.
انواع گچ از لحاظ شیوه تولید
1.گچ تیز
2.گچ آسترکاری
3.گچ بوم
4.گچ خوشمایه
5.گچ کشته
نواع گچ ساختمانی
گچهای ساختمانی انواع مختلفی دارند که از مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1.گچ گیپتون: ترکیبی از گچ با افزودنیهای چسبنده (مثل سریش)
2.گچ عاج: گچی سفید رنگ با دانههای بسیار نرم و میکرونیزه
3.گچ مرمر: گچی است که خود فاقد آب مولکولی است و آن را پس از ترکیب با آب، مجددا میپزند.
مقاومت گچ
گچ از مصالح مورد استفاده در مرحله نازک کاری ساختمان است و نیازی نیست که مقاومت بالایی در برابر تحمل بار داشته باشد. و تنها کافی است مقاومت گچ به حدی باشد که پس از خشک شدن ملات، بتواند وزن خود را تحمل کند. مقاومت فشاری گچ خشک شده چیزی حدود ۳۰ کیلوگرم بر سانتیمترمربع و مقاومت کششی آن ۵ کیلوگرم بر سانتیمترمربع میباشد.